Berchtesgaden – deel 4 op doorhetverleden.nl neemt je mee langs de overblijfselen van Hitlers bergdomein en de bijbehorende nazi-gebouwen op de Obersalzberg. De pagina combineert historische achtergrond met foto’s en locatiebeschrijvingen voor een duidelijk beeld van het gebied toen en nu.

Ontdek Berchtesgaden en de Obersalzberg

Te midden van de adembenemende Beierse Alpen ligt Berchtesgaden, een stad met een rijke geschiedenis, indrukwekkende natuur en een uniek cultureel erfgoed. Slechts enkele kilometers boven de stad bevindt zich de Obersalzberg, een gebied dat ooit diende als exclusieve bergresidentie en later een belangrijke rol speelde tijdens het Derde Rijk.

Vandaag de dag is de Obersalzberg een plek waar verleden en natuur elkaar ontmoeten. Bezoekers kunnen er de documentatie Obersalzberg verkennen – een educatief museum dat inzicht biedt in de historische gebeurtenissen van de 20e eeuw – en wandelen langs paden die uitzicht bieden op de bergen en valleien van het nationaal park.

Hoog boven de bergtoppen bevindt zich het beroemde Kehlsteinhaus, beter bekend als het “Eagle’s Nest”. Dit bouwwerk, ooit een geschenk aan Hitler, is nu een panoramisch restaurant en herdenkingsplaats die jaarlijks duizenden bezoekers trekt.

Samen bieden Berchtesgaden, de Obersalzberg en het Kehlsteinhaus een fascinerende reis door natuur, architectuur en geschiedenis – een uitnodiging om te verkennen, te leren en te reflecteren.

Het Kehlsteinhaus – Hitlers meest symbolische verjaardagsgeschenk

Het Kehlsteinhaus, hoog boven de Obersalzberg op een rotskam van de Kehlstein gebouwd, is een van de meest opvallende en tegelijk meest misbegrepen bouwwerken uit de nazi-periode. Het werd in 1938 voltooid als een cadeau voor Hitlers 50ste verjaardag, aangeboden door de NSDAP en vooral gerealiseerd onder leiding van Martin Bormann. Het geschenk moest Hitlers macht, status en bijna mythische positie binnen het regime symboliseren.

Een technisch prestigeproject

De bouw van het Kehlsteinhaus was een ongekend technisch huzarenstuk. In slechts dertien maanden werd een steile bergweg van ruim 6 kilometer aangelegd, inclusief tunnels, scherpe haarspeldbochten en zware beveiligingstechnieken. Vanuit de parkeerplaats leidde een 124 meter lange tunnel naar een volledig beklede bronzen lift die bezoekers rechtstreeks naar het huis op 1.834 meter hoogte bracht. Alles was bedoeld om indruk te maken: op buitenlandse diplomaten, partijprominenten én vooral op Hitler zelf.

Hitlers moeizame relatie met het cadeau

Hoewel het Kehlsteinhaus vaak als "Hitlers theehuis" wordt gepresenteerd, bracht hij er in werkelijkheid weinig tijd door. Door zijn hoogtevrees en gevoeligheid voor hoogteverschillen vermeed hij het gebouw meestal. In tegenstelling tot de Berghof had het Kehlsteinhaus voor hem geen persoonlijk of emotioneel belang. Het fungeerde vooral als representatieve locatie, een plek om gasten te ontvangen en het prestige van het regime uit te dragen.

De oorlog en daarna

Het Kehlsteinhaus bleef grotendeels ongedeerd tijdens de geallieerde bombardementen van april 1945. Na de oorlog namen de Amerikanen het gebied over, maar anders dan veel nazi-gebouwen werd het Kehlsteinhaus niet gesloopt. In de decennia die volgden werd het een populaire wandel- en toeristenbestemming, waarbij de oorspronkelijke historische context lange tijd onderbelicht bleef.

Een symbolische plek in het heden

Vandaag de dag is het Kehlsteinhaus vooral bekend als een uitzichtpunt met panoramisch zicht op de Alpen, maar het blijft tegelijkertijd een beladen monument. Het vertelt het verhaal van een machtsregime dat zichzelf graag in monumentaliteit hulde, van technologische ambitie, en van een cadeau dat bedoeld was om een leider te eren — maar dat door diezelfde leider nauwelijks werd gewaardeerd.

De kazerne op de Obersalzberg – geschiedenis en functie

De Obersalzberg, een hooggelegen gebied bij Berchtesgaden in het zuiden van Duitsland, werd vanaf de jaren dertig door het nationaalsocialistische regime omgevormd tot een afgesloten machtscentrum. Het gebied werd berucht door de aanwezigheid van Adolf Hitlers buitenverblijf, de Berghof, en andere gebouwen van de partijtop. De militarisering van de Obersalzberg vereiste uitgebreide beveiliging, wat leidde tot de bouw van meerdere kazernes die dienden als basis voor de SS-eenheden die het gebied moesten bewaken.

Ontstaan en doel van de kazerne

Na Hitlers machtsgreep in 1933 begon de SS de Obersalzberg te beveiligen. Aanvankelijk waren dit kleine posten en tijdelijke verblijven, maar naarmate het gebied zich ontwikkelde tot een belangrijk politiek centrum, werd een permanente militaire aanwezigheid noodzakelijk. In de tweede helft van de jaren dertig werd daarom een grote kazerne gebouwd, vaak aangeduid als de SS-Kaserne Obersalzberg.

De kazerne huisvestte onder meer:

leden van de Leibstandarte SS Adolf Hitler (LSSAH), de elite-eenheid die verantwoordelijk was voor Hitlers persoonlijke veiligheid;
ondersteunend personeel en logistieke eenheden;
communicatie- en verbindingsdiensten die nodig waren voor de infrastructuur op de berg.

De kazerne vormde een essentieel onderdeel van het beveiligingsnet rondom het Führergebied. De SS controleerde alle toegangswegen, voerde patrouilles uit en bewaakte de residenties van hoge partijfunctionarissen.

Architectuur en ligging

De kazerne werd in karakteristieke bergstijl gebouwd, met houten elementen en stenen gevels, bedoeld om op te gaan in het landschap. Ondanks de militaire functie moest het complex passen bij het beeld dat het regime wilde uitstralen: rust, orde en verbondenheid met de Alpen.

Het complex lag strategisch tussen de centrale gebouwen op de Obersalzberg en de toegangswegen vanuit Berchtesgaden. Hierdoor konden troepen snel worden ingezet bij eventuele dreiging of incidenten.

Einde en naoorlogse periode

In april 1945, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, werd de Obersalzberg gebombardeerd door de geallieerden. Ook de kazerne liep hierbij zware schade op. Kort daarna namen Amerikaanse troepen het gebied in. Veel gebouwen, waaronder delen van de kazerne, werden in de jaren daarna gesloopt om te voorkomen dat de plek een verzamelpunt voor neonazistische sympathieën zou worden.

Vandaag zijn bovengrondse resten van de kazerne grotendeels verdwenen. Ondergrondse delen – zoals tunnels en schuilkelders die door het hele gebied liepen – bestaan gedeeltelijk nog, maar zijn niet toegankelijk voor het publiek. Tegenwoordig richt de Obersalzberg zich met zijn documentatiecentrum op educatie, herinnering en het kritisch onderzoeken van de geschiedenis van nationaalsocialisme en dictatuur.

In Brown Mountain – Hitlers geheime verblijfplaats duikt de documentaire in de verborgen geschiedenis van de Obersalzberg in de Beierse Alpen, ooit het tweede machtscentrum van het naziregime. Met indrukwekkende beelden en historische reconstructies onthult de film hoe Adolf Hitler hier meer dan duizend dagen doorbracht, en welke sporen van dit donkere verleden vandaag nog terug te vinden zijn. Een indringende reis door een landschap waarin stilte en geschiedenis elkaar ontmoeten. TOP FILM

De theaterhalle

De Theaterhalle op de Obersalzberg was een grote houten evenementenhal die tijdens het naziregime werd gebouwd als onderdeel van het gesloten woon- en werkgebied rond Hitlers residentie. Het gebouw diende als cultureel centrum voor het personeel en de aanwezige functionarissen. In de hal werden toneelstukken, filmvertoningen, concerten en propagandistische bijeenkomsten georganiseerd.

Architectonisch viel de hal op door haar grote afmetingen, eenvoudige houten constructie en een steil zadeldak dat het hele gebouw overspande. Hoewel het uiterlijk deed denken aan een reusachtige schuur, was het interieur ingericht voor grootschalige voorstellingen.

Na de oorlog werd de Theaterhalle, net als veel andere gebouwen op de Obersalzberg, door de geallieerden vernietigd om het terrein geen symbolische betekenis te laten behouden. Tegenwoordig zijn slechts foto’s en enkele documenten bewaard gebleven, waardoor het gebouw vooral bekendstaat als een verdwenen maar karakteristiek onderdeel van het voormalige complex op de Obersalzberg.

De 2e Wereldoorlog

Berchtesgaden deel 4
Obersalzberg - Eagle's nest - Kaserne - Theaterhalle

Samen bieden Berchtesgaden, de Obersalzberg en het Kehlsteinhaus een fascinerende reis door natuur, architectuur en geschiedenis – een uitnodiging om te verkennen, te leren en te reflecteren.